Diesel Runaway (Ambeleye Kalkmak) Nedir? Neden Olur?

Diesel Runaway nedir? Ambeleye Kalkmak nedir? Dizel araçlar neden ambeleye kalkar? Ambeleye kalkan araç nasıl durdurulur?

Bildiğiniz gibi dizel ve benzinli motorların çalışma prensipleri birbirinden farklıdır. Basitçe anlatmak gerekirse, benzinli motorlar hava-yakıt karışımını ateşlemek için buji kullanır. Dizel motorlar, benzinli motorlardan daha yüksek sıkıştırma strokuna sahiptir. Standart bir benzinli motor genellikle 8-12:1 sıkıştırma oranına, çoğu dizel motor ise 17-23:1 sıkıştırma oranına sahiptir. Silindirlere gönderilen hava, pistonlar sayesinde sıkıştırılır ve sıkıştırılan hava çok yüksek sıcaklıklara (600 derece üzeri) ulaşır. Piston, üst ölü noktaya yaklaşırken yanma odasına yakıt püskürtülür ve ateşleme meydana gelir. Dizel araçlardaki ateşleme, benzinli motorlardaki gibi silindirlerde değil yanma odasında gerçekleşir.

Direkt enjeksiyon sistemine sahip dizel motorlarda hava akışını yönetmek için kelebek kullanılmaz. Gaz pedalına bastığınızda gaz kelebeği açılmaz, bunun yerine Elektronik Kontrol Modülü (ECM) enjektörlere, silindirlere daha fazla yakıt püskürtmesi için komut verir. Hava girişi çok az bir önlemle veya hiç engel olmadan açık bırakılır. Emme manifoldu kelebeği, hava akışını ve dolayısıyla motora giren yakıtı kısıtlayan kanatçıktır. Dizel motorlar, bu parçayı benzinli motorlarla aynı şekilde kullanmaz. Hava motora serbestçe girer ve yakıt miktarı çeşitli sensörlerden gelen veriler sayesinde ECM tarafından belirlenir.

Şimdi, durumun ciddiyetini biraz olsun kavramışsınızdır. Motora gönderilen yakıtın kontrolü de kaybolursa, hiçbir bileşen kontrol edilemez ve motor istediği gibi hareket edebilir. Bu durumda motor daha hızlı çalışacak ve devir kontrolsüz bir şekilde yükselecektir.

 

Ambeleye Kalkmak Nedir?

Fransızca "embaler" kelimesinden gelen "ambale / ambele" kelimesi iş göremez, düşünemez anlamında kullanılır. Halk arasında "Ambeleye Kalkmak" olarak bilinen "Diesel Runaway" motora, aracın yakıt sistemi dışında başka bir kaynaktan yakıt gönderilmesi durumudur. Böyle bir durum meydana geldiğinde, motorun hızı (RPM) önemli ölçüde ve kontrolsüz bir şekilde yükselir. Doğal olarak sürücünün ilk tepkisi arabayı durdurmak ve kontak anahtarını kapatmak olsa da, motor çalışamayacak duruma gelene kadar veya kontrolsüz yakıt ve hava akışı kesilene kadar çalışmaya devam edecektir.

Ambeleye kalkan bir araç;

• - Yakıt kaynağı tükenene kadar,
• - Motor bileşenleri sürtünme ve aşırı ısı nedeniyle birbirine kaynayana kadar,
• - Piston kolları veya krank mili kırılana kadar
• - Hava kaynağı kesilip, motor boğulana kadar çalışmaya devam eder.

 

Araç Neden Ambeleye Kalkar?

Arızalı yakıt pompası, turboşarjlı bir motorda yağ contası arızası, karterin aşırı yağ ile doldurulması, kırık/hasarlı dahili yakıt boruları, yanlış monte edilmiş hatalı yakıt bağlantıları gibi etkenler bu soruna sebep olsa da, çoğu zaman nedeni bileşenlerin zamanla aşınması ve yaşlanması ile ilgilidir. Özellikle, zamanında bakımı yapılmayan ve sürekli çalışan filo araçlarında bu durum daha sık görülür. Bazı istisnalar dışında, yaşlanma ve ihmalkarlık "diesel runaway" durumunun en yaygın nedenidir.

Enjektörlerin mekanik çalıştığını ve elektrikli yakıt pompasında bir arıza olduğunu varsayalım. Bu durumda, yakıt pompası enjektörlere fazla yakıt gönderecek ve motorun ambeleye kalkmasına neden olacaktır.

Daha yüksek bir olasılık, turbo yağ keçelerinin arızalanması nedeniyle, motor yağının turboşarj girişine çekilmesi ve yanma odasına gönderilmesidir. Yağ pompasının görevi, motoru yağlamak için yağı sirküle etmektir. Motor yağı, genel olarak sabit bir akışa sahiptir. Turboda bir arıza meydana gelirse, motor yağı yanma odasına girer ve kontrolsüzce yanarak motoru ambeleye kaldırır.

Motorun kontrolsüz bir şekilde çalışmasının bir başka nedeni ise aşınma ve ihmalden kaynaklanır. Piston segmanları ve silindir duvarları aşındıkça, yanma odasına çok az miktarda yağ girmesine izin verir. Araç bu şekilde kullanılmaya devam ederse aşınma ilerler ve karterde buharlaşan yağ, segmanlardan sızarak yanma odasına girer. Ardından, sıkıştırma esnasında yakıt ile birlikte tutuşur. Böyle bir durum gerçekleştiğinde, motor yağ bitene kadar ve kendini yok edene kadar çalışmaya devam eder.

Bir başka olasılık ise, motora çekilen havanın, bir kaçak / sızıntı nedeniyle yakıt buharları ile karışmasıdır. Hava, yakıt buharları ile kontamine olursa motorun içine girdiğinde tutuşacak ve motorun kontrolsüzce çalışmasına neden olacaktır.

 

Ambeleye Kalkan Araç Nasıl Durdurulur?

NOT: Her ne kadar mal canın yongası olsa da, aracınıza kendinizden ve sevdiklerinizden daha fazla değer vermeyiniz. Aracınızı durdurmaya çalışırsanız çok dikkatli olmalısınız. Korkuyorsanız ve bunu yapamayacağınızı düşünüyorsanız oradan hızla uzaklaşmalısınız.

Dizel motorlar, sınırsız hava akışına sahip olduğundan ve sıkıştırma ile ateşlendiğinden, kontak anahtarını kapatmanız ambeleye kalkmış bir aracın motorunu durdurmaz. Dizel motor, yanmayı oluşturmak için yalnızca yakıt ve havaya ihtiyaç duyar ve ne kadar fazla yakıt verilirse motor o kadar hızlı döner. Motor RPM'si 8000 devire kadar çıkabilir. Manuel şanzımana sahip bir aracı durdurmak çoğu zaman mümkün olsa da, otomatik şanzımanlı araçlarda çabalarınız işe yaramayabilir.

Motoru durdurmak için ya hava beslemesini ya da yakıt beslemesini kesmeniz gerekir. Yakıtın nereden geldiği belirsiz olabileceğinden, hava beslemesini kesmek genellikle daha kolaydır. Bir başka deyişle, motoru durdurmak için mümkün olan en iyi seçeneğiniz onu boğmaktır. Bunu bir yangın söndürme tüpü ile yapabilirsiniz. Ayrıca, havlu, tişört, paçavralar gibi büyük bir bez parçası ile hava girişlerini ve/veya egzoz çıkışını tıkayabilirsiniz, ancak bu tamamen kendi sorumluluğunuzdadır.

Manuel şanzımana sahip bir aracınız varsa, aracı en yüksek vitese takın ve ayağınızı yavaşça debriyaj pedalından çekerek stop ettirmeyi deneyin. Bu yöntem, çoğu zaman işe yarayabilir ancak şanzımanın dağılmasına neden olabilir. Aracın komple yanması göz önüne alındığında, dağılmış bir şanzıman çok daha küçük bir hasardır.

Motoru durdurduktan sonra, asla yeniden çalıştırmanız önerilmez. Bir çekici çağırmanız ve aracınızı bir tamirciye veya servise çektirmeniz tavsiye edilir. Ayrıca, aşırı ısı nedeniyle yangın çıkma riski olduğundan, aracın içinde oturmayınız.