Otomatik Şanzıman Arızaları ve Belirtileri Nelerdir?

Otomatik şanzıman arızaları ve belirtileri nelerdir? Otomatik vites araçlarda dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir? Otomatik vites harfleri ve anlamları nelerdir?

Ülkemizde artan araç sayısı ile birlikte şehir içi trafiğin daha karmaşık hale gelmesi günümüzde bir çok kişinin manuel şanzımanlı araçlar yerine otomatik şanzımanlı araçlar tercih etmesine sebep olmaktadır. Otomatik vites araçlarda, arıza yaşanma ihtimali, herkes tarafından bilinenin aksine oldukça düşüktür. Hor kullanılmayan, yağ değişimi aksatılmayan bir şanzıman 150 – 200 bin km’leri rahatlıkla görür. En büyük dezavantajları yakıt maliyetlerinin yüksek olması, arıza yaptığında pahalı yedek parça ve işçilik fiyatlarıdır.

Otomatik şanzımanlar oldukça karmaşık bir yapıya sahiptir. Bu karmaşık yapıdaki aygıtların arızalarını normal yöntemler ile tespit etmek, araç sürüş halinde iken ortaya çıkan problemleri tamir esnasında keşfetmek ne yazık ki mümkün değildir. Bu nedenle tüm marka ve model araçlarda kullanılan özel arıza tespit cihazları üretilmiştir.

Bir otomobilin arıza çıkarmadan yoluna devam edebilmesi için zamanında servis bakımlarının yapılması gerekir. Herhangi bir parçada oluşan aksaklık onunla bağlantı halindeki diğer parçaları da etkiler. Zamanında müdahale kaza ve yolda kalma risklerini azaltacağı gibi, gereksiz masraflardan da kurtarır.

Otomatik Şanzımanlarda Hangi Parçalar Bozulur?

• Tork konvertörü
• Yağ pompası
• Vites kavrama gurupları
• Şanzıman Muhafazası
• Güneş dişli gurupları
• Hidrolik valf gövdesi
• Elektronik kumanda parçaları
• Şanzıman keçeleri

Genel Arıza Sebepleri

Otomatik şanzıman arızalarına sebep olan en önemli etken şüphesiz yanlış kullanılan yağlardır. Kullanılan yağın özelliklerinin aracın model ve markasına uygun olmaması zaman içinde oksidasyon bozukluklarına yol açarak şanzıman ve hidrolik beynine zarar verebilir. Bundan kaynaklı arızaların önüne geçmek için mutlaka servis kitapçıklarında belirtilen yağlar kullanılmalı ve periyodik kontroller zamanında yaptırılmalıdır.

Sıkça yapılan ani frenler ve ani kalkışlar aracın devirlerinin otomatik olarak geçerken dişlilerinde problem çıkmasına yol açabilir. Triptonik vitesli araçlarda kullanıcıdan kaynaklı otomatik şanzıman arızalarına daha sık rastlanır. Devir almadan vitesleri hızlıca ileri almak aracın performansını düşürerek beyninde hasara yol açabilir.

Otomatik vites sorunlarının diğer bir sebebi ise yanlış vites geçişleridir. Vites geçişinden önce mandala basılması gerekir. Mandala basmadan yapılan geçişler şanzıman parçalarının ömrünü kısaltarak, parçaların hasar gösrmesine ve kırılmasına yol açabilir.

Uzun süreler boyunca şanzıman bakımı yaptırmayan kişiler, otomatik şanzıman yağ kaçağı ve otomatik şanzıman vuruntu gibi problemler ile daha sık bir şekilde karşılaşabilmektedirler.

Otomatik Şanzıman Arızası ve Belirtileri Nelerdir?

• Düz veya yokuş aşağı bir yolda vites "D" konumuna getirildiğinde ve frenden ayak çekildiğinde aracın ileri gitmesi gerekir.
• Rampa yukarı iken vites "D" konumuna getirildiğinde ve frenden ayak çekildiğinde aracın geri kaçmaması, sabit durması ve ileri doğru direnç sağlaması gerekir.
• Vites "D" konumunda iken ve araç hareket ederken vites geçişleri arasında ses, titreşim ve vuruntu hissedilmemelidir.
• Vites düğmesinin (mandal) sorunsuz şekilde çalışıyor olması gerekir. Mandal tork konvektörüne bağlıdır. Ara sıra tutukluk yapıyor olması, bir sorun olduğunun göstergesidir.
• Araç hareket halinde iken tüm viteslerde şanzıman sesi stabil olmalı, farklı uğultu yada titreşimler olmamalıdır.
• Rampalarda aracınız hızlanma sorunu yaşıyor veya aracın çekişinde bir düşüklük varsa bu da şanzımanda bir sorun olduğunun habercisidir.

Tamir ve Onarım

İster manuel olsun ister otomatik olsun şanzıman tamiri başlı başına uzmanlık gerektirir. Öncelikle arızaya sebep olan parçanın tespit edilmesi gerekir. Bunun için otomatik şanzımanlar için özel olarak geliştirilmiş arıza tespit cihazlarından faydalanılır. En çok rastlanan arızalar tork konvertörü ve şanzıman beyni problemidir. Bu tarz bir arızayla karşılaşıldığında araba çekiş anlamında zayıflayacak ya da vites geçişleri zorlaşacaktır.

Parça değişimi gerekiyorsa mutlaka orijinal şanzıman parçaları kullanılmalıdır. Kalitesiz malzemelerle yapılan oto yedek parça değişimleri, zaman içerisinde başka problemleri beraberinde getirecektir.

Kullanıcıların Nelere Dikkat Etmesi Gerekir?

Otomatik şanzımanlı aracınızı uzun yıllar sorunsuz kullanmak istiyorsanız aşağıdaki maddelere dikkat etmeniz gerekir.

• Şanzıman bakımları aksatılmamalı, kaliteli ve araca uygun yağ kullanılmalıdır.
• Şanzıman yağı ve durumu sürekli kontrol edilmelidir. Şanzımanda meydana gelecek en ufak bir aksama birbirine bağlantılı olarak çalışan vites dişli sisteminin hepsini bozabilir.
• Sert kalkış ve ani frenlerden mümkün olduğunca kaçınılmalıdır.
• Vites geçişlerinde mutlaka geçiş mandalına basılmalıdır. Bu mandal tork konvertörünün çalışmasını ayarlar. Aksi takdirde şanzıman dişlilerini bozabilirsiniz.
• Orijinal olmayan şanzıman parçaları asla kullanılmamalıdır.
• Yokuş aşağı inişlerde araç kesinlikle boşa yani "N" konumuna alınmamalıdır.
• Araç hareket halinde iken vites kesinlikle "P" ve "R" konuma getirilmemelidir. Aksi taktirde ciddi hasarlar ortaya çıkacaktır.
• Motor çalışmadığı taktirde kesinlikle vurdurmak olarak bilinen uygulama yapılmamalıdır.
• Araç bozulduğunda yada kaza halinde çekilmesi gerektiğinde çekişin gerçekleştiği tekerlekler askıya alınmalıdır.
• Araç hızı 95 Km/s den fazlaysa vites kolu asla manuel olarak "2" veya "L" konumuna alınmamalıdır. "L" konumundaki sürüşlerde 50 Km/s in üstündeki hızlara çıkılmamalıdır.
• Bir dakikadan uzun süren duraklamalarda araç "P" konumuna getirilmelidir. Aksi taktirde şanzımana boşa yük binip ömrü kısalacaktır.

Otomatik Vitesli Araçlardaki Harflerin Anlamları

P (Park): Aracınızı tamamen durdurduktan sonra vites kolunu getirmeniz gereken işaret budur. En önemli püf noktası aracınızın zarar görmememesi için tam olarak durmasını sağlamaktır.

R (Reverse): Tıpkı manuel vitesteki R gibidir. Aracınızın geri vitesidir. Geri geri gitmeden önce aracın tamamen durmasını sağlayıp ardından bu konuma getirmelisiniz.

N (Neutral): Otomatik vitesli araçlarda aracı boşa almak için kullanılır. Araç bekler pozisyondayken bu vitese alabilirsiniz (örneğin kırmızı ışık v.s.)

D (Drive): Aracınızı hareket ettirmek için kullanmanız gereken vites konumu budur. Ayağınız frendeyken el frenini indirip kontak anahtarını çevirdikten sonra (ya da güç düğmesine bastıktan sonra) vites kolu D'ye getirilip araca ilk hareketi verilir.

S veya O (Speed, Overdirive): Hızlı kullanım veya Spor kullanım. Bu butonlar devredeyken aracın normal vites değiştirme, devir aralığı yükselir. Hızlanma ve akselerasyon artar. Yakıt sarfiyatı maksimuma çıkar.

L : Her araçta bulunmaz fakat genel işlevi rampa yukarı çıkarken araca daha farklı güç vermesi için tasarlanmış bir otomatik vites modudur.

D1 ve 1 : Aracı 1. viteste gitmeye zorlar. Motor kompresörü gerektiği durumlarda, yokuş inerken yada karlı havalarda yavaşlamak için kullanılabilir.

D2 ve 2 : Aracı 2. viteste gitmeye zorlar. Yukarıdaki özelliklerle aynı durumlarda kullanılabilir. "2" Bazı araçlarda "L" modu ile birlikte olur ise "L" rampa yukarı çıkarken "2" Rampa aşağı inerken kullanılır.

D3 ve 3 : Aracı 3. viteste kalmaya zorlar. Bu durum ani hızlanmalar ve yüksek devir isteyenler için kullanılabildiği gibi seri rampa inişlerinde yada frene basmadan farklı yavaşlamalarda kullanılır.

D4 ve 4 : Her araçta bulunmaz. Tüm vitesler demektir.

– ve +: Bu işaretler yeni nesil otomobillerde, otomatik vites veya otomatik vitesle beraber sunulan triptronik viteslerde mevcut. Bu – ve + işaretleri sayesinde manuel vites gibi vites durumunuzu kendiniz ayarlama şansınız var. Mod aktifken, kol üzerinde uygulayacağınız ileri ve geri hareketleri size manuel vitesin işlevini sunacaktır.