Lifter Nedir? Lifter Sesi Kesilir mi? Lifter Arıza Belirtileri Nelerdir?

Lifter nedir? Lifter sesi kesilir mi? Mekanik lifter ve hidrolik lifter nasıl çalışır? Lifter arıza belirtileri nelerdir? Lifter arızasının sebepleri nelerdir?

Lifter Nedir?

Lifter, eksantrik (kam) mili üzerine yerleştirilmiş, hareketini kam milinden alan, emme ve egzoz subaplarını harekete geçiren, silindirik yapıda bir bileşendir. İtici, kadeh, fincan ve tappet olarak da adlandırılır. Emme ve egzoz subaplarının (valfler) farklı zamanlarda açılması gerektiğinden, her valfin ayrı bir lifteri vardır.

Lifterler, araca bağlı olarak farklı şekillerde tasarlanabilir. Örneğin, üstten subaplı motorlarda (OHV) lifterler bir külbütör kolunu iterek subapların açılmasını sağlar. Üstten egzantrikli (OHC) motorlarda ise, valfleri doğrudan bastırır.

Lifterler mekanik veya hidrolik olmak üzere iki çeşide ayrılır. Mekanik lifterlerde, subap mekanizması boşluğu, belirli servis bakımlarında el ile manuel olarak ayarlanmalıdır. Hidrolik lifterler ise subap boşluğunu basınçlı motor yağı ile otomatik olarak ayarlar. Bu nedenle periyodik bakımlarda ayarlanmalarına gerek yoktur.

Mekanik Lifterler

İlk başlarda "lifter" terimi, üstten supaplı (OHV) motordaki bileşenleri tanımlamak için kullanılmıştır. Eksantrik mili döndükçe, kam lobları lifterleri harekete geçirir. Lifterin hareketi, bir dizi itme çubuğuna baskı yaparak itekler ve bunlar da motorun valflerini açmak ve kapatmak için külbütör kollarını çalıştırır. Lifterler ayrıca motorun supap mekanizması boşluğunu da ayarlar.

Mekanik lifterler daha gürültülü olsa da, hidrolik lifterlere göre bazı yönlerden avantajlıdır. İlk olarak, ucuzdurlar ve az bakım gerektirirler, bu nedenle ekonomik otomobiller için harikadırlar. Daha yüksek devirlerde güvenilir bir şekilde çalıştıkları için performans otomobilleri için de kullanışlıdırlar.

Mekanik lifterler, düz ve makaralı olmak üzere iki tipe ayrılır. Düz lifterlerin, kam loblarına gelen uç kısımları düz bir yüzeye sahiptir. Makaralı lifterlerin uç kısımları ise tekerlek şeklindedir. Bu tekerlek sürtünmeyi azaltarak gürültüyü önemli ölçüde düşürür. Aynı zamanda güç artışı sağlar. Subapların daha hızlı bir şekilde ve daha yükseğe kaldırılmasını, ayrıca açık kalma sürelerinin daha uzun olmasını sağlar. Bu da, daha fazla hava/yakıt giriş ve çıkışı sağlayarak, motor performansını artırır. Düz lifterlerden daha pahalı fakat daha uzun ömürlüdürler. Bazı durumlarda kam milini değiştirseniz bile yeniden kullanılabilirler.

Hidrolik Lifterler

Üstten eksantrikli (OHC) motorlarda bulunan lifterler, daha çok "hidrolik lifter" veya "hidrolik itici" olarak geçer.

İlk olarak 1930'larda eski mekanik lifterlerin gürültüsünü azaltmak için icat edilen hidrolik lifterler, piyasadaki en yaygın lifter çeşididir. Ancak, daha yüksek maliyetleri nedeniyle 1950'lere kadar pazara giremediler. Pazara girdikten sonra hemen hemen her araç bu teknolojiyi kullandı. 1980'lere kadar en parlak dönemlerini yaşamış olsalarda, bazı araçlar yeniden mekanik lifterlere döndü.

Hidrolik lifterler, üstten çıkıntı yapan bir iç pistona sahip silindirik bir gövdeden oluşur. Valf aralığını en aza indirmek için yağ basıncını kullanırlar. Basınçlı yağ, lifterin gövdesindeki küçük bir delikten girer ve dar bir kanala akar. Kamın baskısı ile yağ kanalı kapanır ve pistondaki basınç valf dizisini itekler. Kamın basıncı geçtiğinde, lifterin içindeki piston yeniden yükselerek yağın tekrar serbestçe akmasına izin verir.

Bu lifterler, daha az bakım gerektirdiği ve motor gürültüsünü önemli ölçüde azalttığı için genellikle seri üretilen araçlarda kullanıldı. Kaliteli bir hidrolik lifter seti, valf boşluğunu yaklaşık 0,006 inç'e düşürür. Bu inanılmaz derecede küçük bir aralıktır. Ancak bu lifterlerin önemli bir dezavantajı vardır. Özellikle yüksek motor devrinde, bu hassas toleransları telafi edemeyebilirler. Yağın valfi tamamen basınçlandırmak için zamanı olmaz ve basıncı kaybedebilir. Bu da subapların tamamen açılmamasına sebep olabilir. Bu da hava akışının azalmasına ve performansın düşmesine neden olur. Tam tersi durumda ise aşırı basınç oluşur ve valfler tamamen kapanmaz. Bu da sızıntıya neden olarak ateşleme ve tekleme gibi sorunlara yol açabilir.

 

Gelişmiş Lifter Teknolojisi

Günümüz motorlarında kullanılan yeni lifter teknolojisinden de bahsetmek gerekir. Bazı araçlarda artık yakıt tasarrufu sağlamak için motor silindirlerinin yarısını devre dışı bırakabilen bir silindir devre dışı bırakma sistemi bulunur.

Bu motorlar Variable-Displacement Engines (Değişken Deplasmanlı Motor)  veya Cylinder Deactivation (Silindir Devre Dışı Bırakma) gibi farklı isimlerle anılır. Adı ne olursa olsun, hepsi aynı teknolojiyi ifade eder. Motorun bazı silindirleri yalnızca ihtiyaç duyulduğunda kullanılır. Aksi takdirde, pasif kalırlar. Amaç yakıt tasarrufu sağlamaktır.

Teknolojinin verimli çalışması için silindirlerle birlikte subaplar da devre dışı bırakılmalıdır. Subaplar açılıp kapanmaya devam ederse amaç bozulacaktır. Hava yine silindirlere pompalanacak ve her vuruşta enerji ve yakıt israfına neden olacaktır.

Bunu başarmanın birkaç yolu vardır. Bazı araçlarda, kam mili her silindir için farklı loblara sahiptir. Böylece valfler ayrı ayrı etkinleştirilip devre dışı bırakılabilir.

Diğer araçlarda gelişmiş hidrolik lifterler kullanılmaktadır. Silindir devre dışı bırakıldığında bu lifterler çökecek (veya katlanacak), bu nedenle kam mili ile teması engellenecektir. Bu tür lifterlerin, daha ayrıntılı bir tasarım gerektiren ikincil bir yağ besleme deliği vardır.

Bu işlevlerin tümü, güç aktarma sistemi kontrol modülü (PCM) tarafından kontrol edilir. İyi haber şu ki, her şey otomatiktir, bu nedenle teorik olarak hiçbir zaman manuel ayarlama yapmanız gerekmez.

Kötü haber şu ki, bu tür bir hidrolik lifter sisteminde birden fazla sensör ve solenoid yer alıyor. Birşeyler ters giderse arızayı gidermek zor ve maliyetli olabilir.

 

Lifter Arızasının Sebepleri Nelerdir?

• - Supap boşluğu sorunları
• - İticilerin zamanla aşınması veya kirlenmesi
• - Yağlama eksikliği veya kirli motor yağı
• - Yüksek araç kilometresi
• - Düzensiz servis bakım ve kontrolleri
• - Doğru motor yağı kullanmamak
• - Tıkalı/arızalı motor yağı filtresi

 

Lifter Arıza Belirtileri Nelerdir?

Arızalı bir lifter ertelenirse, genellikle külbütör kolu, valf ucu ve itme çubuğunun da bozulmasına neden olur. Bu nedenle lifterin ne zaman bozulduğunu veya değiştirilmesi gerektiğini bilmeniz gerekir.

Not: Diğer sorunlar, arızalı bir lifter ile aynı semptomları gösterebilir. Bu nedenle, herhangi bir parçayı değiştirmeden önce aracın kapsamlı bir kontrolü yapılmalıdır.

• - Arızalı bir lifterin en yaygın belirtisi, arabanızın motorunda yarattığı gürültüdür. Subap boşluklarının artması nedeniyle, motordan gelen ve motor devriyle sürekli artan veya azalan vurma sesleri duyarsınız. Vurma ritmi genellikle hızlıdır. Arıza ilerledikçe sesin şiddeti de artacaktır.
• - Motorun düzgün çalışması için tüm subapların tamamen kapanması ve zamanında açılması gerekir. Arızalı bir lifter, subaplardan birinin düzgün bir şekilde açılıp kapanmasını engellerse, motorun teklemesine ve rölanti düzensizliğine neden olur.
• - Arızalı bir lifter, motor sorunlarının artmasına neden olur (tekleme, emisyonlarda artış gibi). Bu da motor arıza ışığını tetikleyerek bir arıza kodu oluşmasına neden olur.

 

Lifter Sesi Kesilir mi?

Arızalı lifterler mutlaka değiştirilmelidir. Lifterlerin sesini azaltmak için tasarlanmış bazı yağ katkı maddeleri mevcuttur. Ancak, lifterler ses yapıyorsa zaten arızalanmış demektir. Seslerini azaltmaya yönelik bir girişim, kulaklarınızı tıkamakla aynı şeyi ifade eder. Arızalı bir lifter, katalitik konvertörün bozulmasına, eksantrik milinin hasarına ve motor bileşenlerinin bozulmasına kadar maliyeti yüksek birçok soruna neden olabilir. Bu nedenle, lifterlerin arızalandığından şüpheleniyorsanız, kontrol ettirmeli ve arızayı bir an önce çözmelisiniz.