Havalı Süspansiyon Nedir? Nasıl Çalışır? Avantajları ve Dezavantajları Nelerdir?
Havalı süspansiyon nedir? Havalı süspansiyon sistemi nasıl çalışır? Havalı süspansiyon sistemi avantajları ve dezavantajları nelerdir? Havalı süspansiyon sistemi bileşenleri nelerdir?
Havalı Süspansiyon Sistemi Nedir?
Havalı süspansiyon, havayı poliüretan ve kauçuk türünden yapılmış esnek körüklere pompalayan, bir elektrikli pompa veya kompresör tarafından çalıştırılan araç süspansiyon sistemidir. Eski model araçlarda kullanılan havalı süspansiyonlar manuel olarak kontrol edilirken, daha modern araçlara eklenen sensörler sayesinde sistem otomatik olarak gerekli ayarlamaları yapabilmektedir.
Havalı süspansiyon sistemine sahip araçlarda, araç tekerleklerinin üzerindeki çelik helezon yaylar veya yaprak süspansiyon yerine, kauçuk ve poliüretandan yapılmış hava körükleri kullanılır. Bu hava körükleri, tıpkı yaylı süspansiyon sistemine benzer şekilde davranmak için yerleşik bir hava kompresörü veya elektrikli pompa ile belirli bir basınca kadar şişirilir. Bir elektronik kontrol modülü ve hava valfleri sayesinde, havanın sistemin farklı bölümlerine girmesi kontrol altına alınır.
Havalı Süspansiyon Sistemi Bileşenleri
Havalı süspansiyon fikrinin uzun bir geçmişi vardır ve ilk patent 1901 yılında alınmıştır. İkinci Dünya Savaşı'nda ABD ordusu tarafından, araç yükünden bağımsız olarak sürüş yüksekliğini korumak için ağır kamyonlarda kullanılmıştır. 1950'lerin sonlarında, Cadillac Eldorado Brougham'da standart donanımdı ve günümüzde üst düzey lüks otomobillerde, arazi araçlarında ve SUV'larda yaygın olarak kullanlmaktadır.
Sistemin ilk versiyonları nispeten basitti. Helezon yayların yerini hava körükleri aldı. Körüğün üzerindeki bir valf vasıtasıyla bir dış kompresör kullanılarak körüğün doğru basınca veya yüksekliğe şişirilmesi sağlandı. Teknolojinin gelişmesi ile birlikte sisteme daha fazla bileşen eklendi. Üreticiler arasında çok az farklılıklar olsa da, günümüz havalı süspansiyonlarının hepsinde benzer bileşenler bulunur.
Hava körüğünde kullanılan malzeme zamanla çok az değişikliğe uğradı. Körük, yapısal bütünlüğü sağlamak, hava sızıntılarını engellemek ve yoldaki kimyasal maddelerden etkilenmemek için aşınmaya karşı dayanıklılık sağlayan kauçuk ve poliüretandan oluşan kompozit malzemedir.
Körükler farklı şekillerde üretilir. Çift katlı olanlar kum saati şeklindedir. Bu tasarım, diğerlerinden daha fazla yanal esneklik sağlar. Konik olan körükler diğerleriyle aynı performansı gösterir, ancak daha dar alanlara sığacak şekilde tasarlanmıştır ve sürüş yüksekliği biraz daha fazla ayarlanabilir. Yuvarlak olanlar ise, istenen sürüş yüksekliği ve esnekliğine bağlı olarak özel uygulamalar için tercih edilir.
Çoğu havalı süspansiyon sisteminin bağımsız bir kompresörü vardır. Kompresör, bir dizi basınçlı hava hortumu aracılığıyla körüklere hava besleyen elektrikli bir pompadır. Genellikle aracın şasisine veya bagajına monte edilir. Kompresörlerin büyük çoğunluğunda entegre bir kurutucu bulunur. Kompresör, dışarıdaki havayı pompaya çeker, sıkıştırır ve körüklere gönderir. Ancak, dış hava genellikle nemlidir ve nem, kapalı bir sistemde hasara neden olabilir. Kurutucunun görevi, çekilen hava körüklere gönderilmeden önce nemi emmektir.
Basit sistemler, basıncı korumak, artırmak veya azaltmak için kompresöre güvenir. Daha gelişmiş sistemler ise basıncı korumak ve basınçlar arasında eşit bir geçiş sağlamak için ekstradan bir hava tankı kullanır. Kompresörler manuel veya otomatik olarak etkinleştirilebilir ve yalnızca sürücü tarafından, otomatik olarak bir elektronik sistem aracılığıyla veya her ikisinin bir kombinasyonu ile kontrol edilebilir.
Günümüz havalı süspansiyon sistemlerinde kullanılan valfler, havanın yönlendirilmesinden sorumludur. Ayrıca, elektronik olarak kontrol edilen sistemlerde her bir körüğü şişirmek ve indirmek için solenoidler kullanılır. Solenoidler, istenen sürüş koşullarına göre açılıp kapanarak körükleri şişirir veya indirir.
Elbette ki tüm bunlar bir elektronik kontrol modülü aracılığıyla yönetilir. Süspansiyon kontrol modülü açma/kapama düğmelerini kontrol eder, basıncı izler ve sürüş yüksekliğini değiştirir. Süspansiyon kontrol modülü, yükseklik sensörleri de dahil olmak üzere birçok sensörden bilgi toplar ve gerektiğinde kompresörü açıp kapatır. Örneğin, araç belirli bir hızı aştığında aracın yüksekliğini otomatik olarak azaltabilir veya engebeli yollarda aracın yüksekliğini artırabilir. Tabii ki tüm bunlar araçta kullanılan süspansiyon sistemine ve özelliklerine göre değişiklik gösterebilir.
Havalı Süspansiyon Sisteminin Avantajları
Havalı süspansiyonla donatılmış bir arabanın en büyük avantajı yüksekliğinin ayarlanabiliyor olmasıdır. Körüklerdeki havanın hacmini artırarak veya azaltarak aracın yüksekliğini saniyeler içinde yükseltebilir veya azaltabilirsiniz, bu da birçok avantajı beraberinde getirir.
Konfor
Havalı süspansiyon sistemine sahip arabaların en önemli avantajlarından biri, direksiyon başındaki konforu artırarak araç sürüşünü daha iyi hale getirmesidir. Ayarlanabilir havalı süspansiyon, engebeli yollarda daha konforlu bir sürüş deneyimi yaşatır ve aracın kontrolünü önemli derecede iyileştirir. Tekerleklerin üzerinde yay yerine hava körüklerinin kullanılması yolcuların seyahat kalitesini de artırır.
Azaltılmış Gürültü ve Titreşim
Havalı süspansiyonun bir başka avantajı da, özellikle ağır hizmet tipi araçlarda, azaltılmış sertlik ve titreşim nedeniyle süspansiyon sistemi ve araç bileşenlerinde daha az aşınma ve yıpranmadır. Havalı süspansiyon sistemi yoldaki çukurları, pürüzlü yüzeyleri ve tümsekleri telafi ederek aracınızın sessizce hareket etmesini sağlar.
Daha İyi Yol Tutuş Yeteneği
Havalı süspansiyon sistemi sayesinde sürücü, aracını kişisel tercihlerine göre ayarlayabilir ve sert, yumuşak ve normal modlar arasında geçiş yapabilir. Sürücü, otoyol sürüşü için daha sert, engebeli yollar için daha yumuşak bir süspansiyonu tercih edebilir. Yol şartları ne olursa olsun kontrol sürücünün elindedi. Aracın yüksekliğinin yol koşullarına göre ayarlanabiliyor olması, özellikle virajlarda güvenliği artırır. Yüksekliğinin indirilmesi, yüksek hızlarda aracın virajlarda savrulmasını önler. Yüksekliğin kaldırılması ise aracın altını vurma riskini azaltarak, özellikle arazi şartlarında son derece kullanışlıdır.
Ayrıca, Mercedes-Benz S-Serisi, Lincoln Aviator ve Audi A8 gibi bazı otomobiller, yolu izleyen kameralarla donatılmıştır. Bu kameralar, havalı süspansiyon ile uyum içinde çalışır. Sürüş esnasında yolun ortasında büyük bir cisim tespit ettiğinde, süspansiyon sistemini otomatik olarak devreye sokar ve aracı yükseltir.
Daha Kolay Yük Taşıma
Havalı süspansiyonun bir diğer avantajı ise yük taşımadaki kolaylığıdır. Kabin yüksekliği, yüke göre ayarlanabilir, bu da yüklemeyi baştan kolaylaştırır. Havalı süspansiyonun amacı, tüm tekerleklerde tutarlılık sağlamaktır. Virajlarda aracın savrulma riski ve yana doğru yatma ihtimali daha düşüktür. Bu da, süspansiyon sisteminin daha dengeli kalmasını ve bileşenlere binen yükü ve hasar riskini azaltır. Ayrıca, taşınan yük ne kadar ağır olursa olsun, daha iyi kontrol sağlayarak aracın çekiş yeteneğini artırır.
Yakıt Tasarrufu
Havalı süspansiyon sistemine sahip araçların yüksekliği yol şartlarına göre ayarlanabildiği için daha fazla yakıt tasarrufu sağlar. Örneğin, otoyolda araç yüksekliği indirilebilir, bu da daha iyi aerodinamik ve azaltılmış rüzgar direnci anlamına gelir. Ayrıca, yolun durumuna uygun bir süspansiyon hem aracın kontrolünü kolaylaştırır hem de yakıt tüketimini azaltır. Aşırı virajlı yollarda, çok fazla frene basmak yerine, daha yüksek hızlarda virajları savrulmadan alabilirsiniz.
Havalı Süspansiyon Sisteminin Dezavantajları
Daha Yüksek Maliyet
Havalı süspansiyon sisteminin en büyük dezavantajı, yaylı süspansiyon sistemlerine göre maliyetinin çok daha yüksek olmasıdır. Bu nedenle, yalnızca lüks otomobillerde standart donanım olarak sunulur. En bilineni Mercedes'in AirMatic sistemidir. Örneğin, Volvo XC90'da havalı süspansiyona geçmek için ortalama 2000$ fark ödemek zorundasınız.
Bakım Onarım Maliyetleri
Havalı süspansiyonun diğer bir dezavantajı ise bakım ve onarım maliyetidir. Kısa vadede, havalı süspansiyonlu arabalar güvenilirdir ancak çok yol katetmiş araçlarda arıza yapma eğilimindedir. Herhangi bir körüğün aşırı şişirilmesi arızalanmasına neden olabilir. Metal ve kompozit parçalar zamanla aşınabilir, çatlayabilir, sızdırabilir ve eskiyerek bozulabilir. Süspansiyon arızalandığı taktirde mutlaka tamir ettirmek zorundasınız, çünkü arabanız sürüş sırasında bir tarafa doğru eğilmeye başlar. Havalı süspansiyon sistemini daha ucuz olan helezon yay sistemi ile değiştirebilirsiniz, ancak havalı süspansiyonlu arabaların bilinen tüm faydalarını kaybedersiniz.
Mekanik Sorunlar
Havalı süspansiyon sistemleri de mekanik sorunlara yatkındır. Süspansiyonunuz, içeriden pas veya nem hasarından veya hava tertibatından dolayı arızalanabilir. Hava körüklerindeki sızıntılar da yaygındır ve kompresörün yanmasına neden olabilir.
