Supap Kılavuzu (Supap Gaydı) Nedir? Arıza Belirtileri Nelerdir?

Supap kılavuzu (supap gaydı) nedir? Supap kılavuzu arıza belirtileri nelerdir? Supap kılavuzu neden aşınır? Supap kılavuzu aşınırsa ne olur?

Supap Kılavuzu Nedir?

"Supap Gaydı" olarak da bilinen supap kılavuzları, çoğu pistonlu motor tipinde, silindir kapağındaki her bir supap için kullanılır. Supap kılavuzları, supapların düzgün bir şekilde, yalpalama yapmadan açılmasını ve kapanmasını sağlayan silindirik parçalardır. Eksantrik milinin dönmesi sonucunda, kılavuzlar supap yayı ile birlikte hareket ederek emme ve egzoz supaplarının hareketini ve strokunu sağlar. Ayrıca, yanma sürecinde ortaya çıkan ısının bir kısmını (yaklaşık %25) silindir kapağına iletirler.

Supap kılavuzlarının üretiminde genellikle dökme demir, çelik, alüminyum, bronz ve pirinç malzemeler kullanılır. Bu malzemelerin en temel özellikleri, düşük sürtünme kat sayısı ve yüksek ısı iletkenliği sağlamalarıdır.

Supap Kılavuzu Aşınması Nedir?

Supap kılavuzunun iç çapı ile supap sapının dış çapı arasındaki boşluk, bir motorun uygun performansı için kritik öneme sahiptir. Bu boşluk, supap sapının yağlanması ve genleşen supapın kılavuzda sıkışmasını engellemek için verilmiştir. Çoğu binek otomobiller için supap sapı-kılavuz boşluğu, emme supapları için 0,25 ila 0,75 mm arasında değişir. Ekstra ısı nedeniyle egzoz supapları arasındaki boşluk 0,50 ila 1 mm arasında olacaktır. Dizel motorlar, benzinli motorlara göre daha fazla boşluk değerlerine sahiptir. Bununla birlikte, aracınızın marka ve modeline göre supap çalışma boşluğu farklılık gösterebilir. Supap çalışma boşluğu belirtilen sınırların altındaysa, yağdaki kirletici maddeler ve termal genleşme faktörü nedeniyle supaplar sıkışabilir. Bu da, motorun performansını olumsuz etkileyebileceği gibi, kılavuzların aşınmasına, eğilmesine ve çatlamasına neden olabilir. Aşırı çalışma boşluğu ise, supapların yuvasına düzgün oturmamasına ve aşırı yağ tüketimine neden olur.

Yukarıdaki açıklamadan da anlaşılacağı gibi supap kılavuzu aşınması, supap sapı ile kılavuz arasındaki aşırı boşluğu ifade eder. Kılavuzlar aşındığında, supap tablası subab yuvasına (supap bagası da denir) tam olarak oturmaz. Bu da, sıkıştırma kaybına ve yağ tüketimine neden olarak çeşitli motor sorunlarına yol açar. Bu nedenle, şüpheli bir durum varsa kılavuzlar kontrol edilmeli, üreticinin spesifikasyonları dışındaysa değiştirilmelidir.

 

Supap Kılavuzu Arıza Belirtileri Nelerdir?

Özellikle emme supaplarında meydana gelen kılavuz aşınmaları çok daha büyük sorunlara neden olabilir. Emme tarafındaki vakumlama nedeniyle, motor yağı emme supaplarından geçerek motora çekilir ve bujileri kirletebilir. Motorun normalden daha fazla yanmamış hidrokarbon (HC) salınımına neden olarak, emisyon değerlerini yükseltebilir. Ayrıca, emme supaplarının arkasında ve yanma odasında hızlı şekilde karbon birikimine yol açabilir. Yanma odasında biriken karbon, sıkıştırmayı arttırarak ön ateşleme ve patlatma sorunlarına neden olabilir. Çok nokta yakıt enjeksiyon sistemine sahip motorlarda, emme supaplarının arkasındaki tortular uygun yakıt dağıtımını bozarak motorun tereddüt etmesine ve rölanti düzensizliğine yol açabilir. Eğer karbon birikimi nedeniyle supap tam olarak kapanmıyorsa tekleme belirtileri de görülebilir.

Egzoz supaplarındaki aşınmalarda ise, motor yağı egzoz portundan içeri çekilir. Egzoz sistemine giren yağ, katalitik konvertörle donatılmış yeni nesil araçlarda, katalizörün aşırı ısınmasına ve hasar görmesine neden olabilir. Elbetteki yaşanacak sorun yalnızca bundan ibaret değildir. Oksijen sensörlerinin arızalanması, EGR valfinin tıkanması ve arızanın diğer bileşenlere sıçraması da kaçınılmazdır.

Bir başka sorun ise supapların yeteri kadar soğutulmaması ve erken supap arızasıdır. Supaplarda meydana gelen ısının yaklaşık %75'i yuvada kalır, kalan %25'lik kısım ise gövdeden yukarı çıkarak kılavuzdan dışarı atılır. Yeni nesil motorlarda ısı transferi miktarı daha fazladır ve supap yuvaları daha az ısınır. Sonuç olarak, kılavuzlar arızalanırsa supaplar aşırı ısı nedeniyle aşınabilir hatta eriyebilir. Ayrıca, aşınmış kılavuzlar motora ölçülmemiş hava girmesine neden olabilir. Bu da, motorun hava-yakıt karışımını bozarak tekleme, rölanti düzensizliği, aşırı yakıt tüketimi ve motor performans sorunlarına neden olabilir.

Supap kılavuzlarının aşınması, supapların kırılmasına da katkıda bulunabilir. Kılavuzlar açılıp kapanırken supapları destekler ve ortalar. Aşınmış bir kılavuz, supapın açılırken yalpalamasına ve yuvadan kaymasına neden olacaktır. Supap tablası her kapandığında hafifçe bükülebilir. Milyonlarca kez çalışma sonucu metal yorulur ve supapın tablası sapından kopabilir.

Soğuk bir motoru çalıştırdığınız sırada egzozdan mavi duman çıktığını görürseniz, aşınmış supap kılavuzlarından veya hasarlı supap lastiklerinden (supap sapı contası da denir) şüphelenebilirsiniz. Genellikle son sürüşünüzden arta kalan yağ, supap kapağında birikir ve motoru çalıştırdığınızda aşınmış kılavuzlardan veya hasarlı supap lastiklerinden yanma odasına çekilir. Bu da, motorun yağ yakmasına ve egzozdan mavi duman çıkmasına neden olur. Ancak, egzozdan sürekli aşırı duman çıkıyorsa, arızanın nedeni daha çok piston segmanlarındadır. Bu ikisini ayırt etmenin en kolay yolu, motora kompresyon testi yaptırmaktır. Sıkıştırma fazla çıkıyorsa arıza supap lastikleri veya kılavuzlarında, eksik çıkıyorsa piston segmanlarındadır. Her iki durumda da profesyonel bir teşhis ve onarım gereklidir.