Alternatör Nedir ve Nasıl Çalışır? Arıza Belirtileri Nelerdir?

Alternatör nedir? Şarj dinamosu arıza belirtileri nelerdir? Alternatör nasıl çalışır?

Alternatör (Şarj Dinamosu) Nedir?

Bir aracın motoru çalışmadığı zamanlarda, elektrik donanımının çalışması için gerekli olan enerji aküden temin edilir. Akü ise belli bir kapasite ile sınırlıdır ve aracın alıcılarını sürekli olarak besleyemez. Bu nedenle motor çalışırken akünün sürekli şarj edilmesi ve alıcıların beslenmesi gerekir. Bu görevi ise şarj sistemi yerine getirir.

Araçlarda elektrik ihtiyacını karşılamak için alternatörler kullanılır. Alternatör, mekanik enerjiyi elektrik enerjisine çeviren alternatif akım (AC) üretecidir. Şarj dinamosu veya Alternatif Akım Jeneratörü olarak da adlandırılır. Alternatörün devreye girebilmesi için motorun çalışması gerekir. Motorun devir sayısına göre elektrik akımı üretir. Aküyü şarj ederek dolmasını sağlar ve aracın elektrik ihtiyacını karşılar.

Mekanik Enerji Nedir?

Mekanik enerji, bir cismin hareketinden ve konumundan dolayı sahip olduğu bir enerji türüdür. Aracın motoru birçok parça ve bileşenden oluşur. Motor çalıştırıldığında krank mili döner. Bu rotasyon bir tür mekanik enerjidir ve alternatöre iletilir. Alternatör bu mekanik enerjiyi alır ve elektrik enerjisi üretir. Spesifik olarak alternatif bir akım üretmiş olur. 

 

Alternatör Nasıl Çalışır?

Alternatör hareketini bir kayış vasıtası ile motordan alır. Hareketli manyetik alan içerisinde sabit tutulan bir iletkenden akım indüklenme prensibine göre çalışır. Üretilen bu  alternatif akım, diyotlar sayesinde doğru akıma (DC) çevrilerek akü şarj edilir. Aynı zamanda elektrikli alıcılarda beslenir. Regülatör ise şarj gerilimini belli bir değerde sınırlayarak sistemdeki bütün alıcıları yüksek gerilimden korumaktadır.

Alternatörde, sabit bir voltaj elde etmek için mıknatısın sabit bir hızda döndürülmesi gerekir. Bununla beraber motor yol koşullarına bağlı olarak değişik hızlarda çalıştığından alternatörün hızı sabit tutulamaz. Bu zorluğu çözmek ve sabit bir voltaj sağlamak amacıyla sabit bir mıknatıs yerine elektromıknatıs kullanılmıştır.

Elektromıknatıs, üzerine bobinler sarılmış bir demir çekirdektir. Bobinlerden akım geçtiğinde çekirdek mıknatıslanır. Mıknatıslanmanın derecesi, bobinden geçen akımın miktarıyla değişir. Böylece alternatör düşük hızlarda dönerken akım artırılır. Bunun tersi de alternatör yüksek hızlarda dönerken akımın azaltılmasıdır. Elektromıknatıstan geçen akım, akü tarafından beslenir ve miktarı voltaj regulatörü (konjektör) tarafından kontrol edilir. Bu nedenle alternatör motor hızına bağlı olmaksızın sabit voltaj üretir.

Alternatör Arıza Belirtileri

Arızalı bir alternatör aracınızı birçok yönden etkiler. Bununla birlikte alternatör bozulmaya başladığında bazı arıza belirtileri görülür.

 

Farlarda Titreşim

Alternatör arızasının ilk işaretlerinden biri farların titreşim yapmasıdır. Motor devrini artırınca veya azaltınca farların daha parlak veya daha kısık yandığını farkederseniz bu bir kırmızı alarmdır. İyi çalışan bir alternatör motor devri ne olursa olsun far ışıklarını sabit tutar.

Titremenin yanı sıra farlarınızın eskisi gibi iyi aydınlatmadığını ve daha zayıf yandığını da farkedebilirsiniz. Gösterge panelindeki ışıkların loş olması da bir sorun olduğunun göstergesidir. Hem titreme hem de kararma olduğunu farkederseniz, bu durum alternatörün artık yeteri kadar güç üretemediğini gösterir.

 

Akünün Zayıf Ya da Bitik Olması

Zayıf ya da bitik bir akünün sebebi alternatör arızasından kaynaklanabilir. Alternatörün görevi aküyü şarj etmektir. Akü şarj olmuyorsa, ya akü ömrünü tamamlamıştır ya da alternatörde bir sorun vardır. Bunu anlamanın birkaç yolu vardır. Aracı çalıştırmadan önce gösterge panelindeki tüm ışıklar güçlü bir şekilde yanıyorsa sorun büyük ihtimalle alternatördedir. Araç çalışmadığı zamanlarda elektrikli alıcılar enerjiyi aküden alır. Bu durumun aküyü kısa sürede bitireceğini unutmayın.

 

Tuhaf Sesler

Alternatör, birçok hareketli parçaya sahiptir. Bu parçalardan birinde arıza oluşur veya kırılırsa sıra dışı bazı seslere neden olur. Ayrıca konjektör (voltaj regülatörü) alternatöre şarj için gereğinden fazla sinyal gönderirse bir zırıltı sesine neden olabilir. Aracınızda bir sürtünme sesi veya ıslık sesi farkederseniz alternatörü kontrol etmeniz gerekir.

 

Motorun Zor Çalışması

Araçlar sadece benzinle değil aynı zamanda elektrik desteği ile çalışır. Alternatör, motorunuzdaki benzini ateşleyen bujilere güç sağlar. Motor çalışırken zorlanıyorsa veya hiç çalışmıyorsa alternatör arızalı olabilir. Bu sorun elbetteki bitik veya zayıf bir aküden de kaynaklanabilir. Bu olasılığı ortadan kaldırmışsanız alternatör kontrol edilmelidir.

 

Gösterge Panelinde Uyarı Lambası

Alternatör arızalandığı taktirde çoğu aracın gösterge panelinde akü şeklinde bir uyarı lambası yanar. Bazı araçlarda ise "ALT" (alternatör) veya "GEN" (jeneratör) uyarı lambası bulunur. Alternatörler genellikle 13 ila 15 volt arasında bir çıkışa sahiptir. Arıza yaptıklarında voltaj bu seviyelerin altına veya üstüne çıkabilir. Bu da ikaz lambasını tetikler. Arızanın başlangıç aşamasında bu ışık belli aralıklarla yanıp sönebilir.

 

Elektrik Arızaları

Alternatör aracınızdaki en güçlü elektrik kaynağıdır. Arızalandığı taktirde bazı elektrikli donanımlar düzgün çalışmayabilir. Elektrik arızaları çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir. Örneğin, camlarınızı açıp kapatırken daha yavaş çalışması gibi...  Etkilenebilecek diğer elektrikli donanımlar arasında merkezi kilit, cam silecekleri, klima ve ısıtmalı koltukları sayabiliriz.

Bu arızaların hepsi alternatörün bozuk olduğuna işaret eder fakat değiştirilmeden önce mutlaka kontrol edilmelidir.