Düşük Kompresyon (Sıkıştırma) Belirtileri ve Nedenleri
Motor kompresyonu (sıkıştırma) nedir? Düşük motor kompresyonunun belirtileri nelerdir? Motorun düşük sıkıştırmasının sebepleri nelerdir? Motor kompresyon kaybı neden olur?
Motor kompresyonunun düşük olması kötü bir haberdir. Bu, motorun dahili bir sorun yaşadığı anlamına gelir ve genellikle yüksek onarım maliyetlerine yol açar. Arızanın temel nedeni, aşınmış piston segmanlarından hasarlı bir silindir kapak contasına kadar bir dizi bileşenden kaynaklanabilir.
Sıkıştırma Nedir?
Benzinle çalışan içten yanmalı bir motorun çalışabilmesi için üç temel zamanlamaya ihtiyacı vardır: Hava-yakıt karışımı, sıkıştırma ve ateşleme. Basitçe söylemek gerekirse, sıkıştırma, silindirlerin her birinin içinde oluşturulan basınçtır. Basınç, hava-yakıt karışımının sıcaklığını yükseltir. Bujilerin karışımı daha kolay ateşleyebilmesi için yakıtın atomize olmasına yardımcı olur.
Sıkıştırma, silindirler içerisinde çalışan pistonların yukarı doğru hareket etmesi ve hava-yakıt karışımına yüksek basınç uygulaması ile oluşur. Dört zamanlı çalışan bir motorun bu işlemi sırasında, silindirlerin tamamen sızdırmaz hale gelebilmesi için emme ve egzoz valfleri kapatılmalıdır. Ayrıca, piston segmanları, piston ve silindir duvarı arasında sıkı bir sızdırmazlık sağlamalı ve silindir kapak contası yanma odasını sızdırmaz hale getirmelidir.
Sıkıştırma stroku sırasında silindirlerin sızdırmazlığı sağlanmazsa, önemli miktarda hava-yakıt karışımı silindirden dışarı çıkar. Sonuç, o silindirde bir sıkıştırma kaybı ve eksik yanmadır. Bu eksik yanmaya da "tekleme" denir.
Hacimsel verimlilik (motorun silindirlere hava çekme yeteneği) sıkıştırmayı etkileyebilir. Motorun mekanik sorunları nedeniyle hacimsel verimliliği düşük olursa, silindirlere giren hava yetersiz kalır ve bu da sıkıştırmanın düşük olmasına neden olur.
Düşük Sıkıştırma Strokuna Sahip Motorun Belirtileri Nelerdir?
Aracınızın motor kompresyonu düşükse, muhtemelen aşağıdaki belirtilerden bir veya daha fazlasını fark edersiniz.
Not: Bazı motor sorunları da düşük kompresyon ile aynı semptomları gösterebilir. Bu nedenle, herhangi bir onarım yapmadan önce kapsamlı bir teşhis yapmalısınız.
Motor Arıza Işığının Yanması
Motor kontrol modülü (PCM / ECM / ECU), motoru teklemelere ve diğer sorunlara karşı sürekli olarak izlemekten sorumludur. Kontrol modülü, düşük sıkıştırma veya başka bir sorundan kaynaklı bir motor teklemesi tespit ederse, gösterge panelinde motor arıza ışığını yakar ve ilgili bir arıza kodu ayarlar.
Motorun Düzensiz Çalışması ve Tekleme Yapması
Düşük sıkıştırma, tekleme olarak da bilinen eksik yanmaya sebep olur. Silindirlerden biri veya birkaçı tekleme yaptığında motor düzensiz ve sarsıntılı çalışmaya başlar.
Motorun Güç Kaybetmesi
Tekleme, motorun önemli ölçüde güç kaybetmesine neden olur. Örneğin, dört silindirli bir motorda silindirlerden biri teklerse, motor gücünün %25 azalmasına neden olur. Özellikle ani hızlanmalarda aracın tereddüt ettiğini ve yokuş yukarı çıkarken gücünün düştüğünü rahatlıkla fark edersiniz.
Marş Basar Fakat Motor Çalışmaz
Silindirlerin çoğunda veya tamamında düşük sıkıştırma olduğunda, genellikle marş basar fakat motor çalışmaz. Çünkü, hava-yakıt karışımını ateşlemek için yeterli basınç yoktur.
Yakıt Tüketimin Artması
Sıkıştırma oranı ne kadar yüksek olursa, bir motorun yakıt ekonomisi de o kadar iyi olur. Sıkıştırma oranı düşük olduğunda ise aynı mesafeyi kat etmek için daha fazla yakıt tüketmeniz gerekir.
Düşük Kompresyon Sebepleri Nelerdir?
Düşük sıkıştırma, hava-yakıt karışımının silindirlerden kaçmasına izin veren veya hacimsel verimliliği azaltan her türlü dahili motor probleminden kaynaklanabilir. Düşük sıkıştırmanın en yaygın nedenleri şunlardır:
Aşınmış / Hasarlı Piston Segmanları, Pistonlar ve Silindir Duvarları
Bir pistonun, piston ve silindir duvarı arasında sıkıştırma kaybını önleyen ve conta görevi gören genellikle üç segmanı bulunur. Bu segmanların ikisi kompresyon kaybını, biri ise yağ sızdırmazlığını sağlamak için kullanılır. Segmanlar aşınmışsa veya silindir duvarı hasar görmüşse, iyi bir sıkıştırma olmayacak ve bu da sıkıştırma kaybına neden olacaktır. Çatlak veya delik bir piston da düşük sıkıştırmaya neden olabilir.
Supap ve Supap Mekanizması Sorunları
Motor supaplarından birinin sızdırmazlığı tam olarak sağlanmadığında, ilgili silindir sıkıştırma kaybına uğrayacaktır. Sorunun temel nedeni, supaplardaki karbon birikiminden düşmüş bir supap yuvasına kadar herhangi bir şey olabilir. Aşırı sıcaklıklar, supapları eğebilir ve düzgün kapanmamalarına neden olabilir. Ya da supap yayı hasar görebilir. Supap yayı, eksantik mili supapları açtıktan sonra tekrar kapalı pozisyona geri dönmelerini sağlayan parçadır. Hasar gördükleri taktirde supaplar kapanamaz ve bu da sıkıştırma kaybına neden olabilir.
Supap yuvası, silindir kapağına preslenerek geçirilmiş metal bir halkadır. Çoğunlukla alüminyumdan yapılmıştır, aşırı ısınmadan genişleyebilir ve gevşeyebilir. Yeterince gevşediğinde, supap yuvası kapaktan düşebilir ve havanın porta kaçmasına izin verebilir. Düşmüş bir supap yuvasını onarabilir veya değiştirebilirsiniz.
Supap tırnağı, supap yayında bulunan ve yerinden çıkabilen küçük bir parçadır. Tırnaklar, supapı yaya bağlı tutar. Ancak tırnaklar yerinden çıkıp silindire düşerse, pistona temas edebilir ve sıkıştırma sürecini engelleyebilir.
Supap mekanizmaları, supapları açmak ve kapatmak için birlikte çalışan bileşenlerdir. Düzgün çalışmadıkları taktirde hacimsel verimliliğin düşmesine neden olabilirler. Örneğin, aşınmış bir eksantrik mili lobu veya hasarlı bir külbütör mekanizması, motora giren hava miktarını sınırlayarak düşük sıkıştırmaya neden olabilir.
Arızalı Silindir Kapak Contası
İki silindir (veya bir silindir ve bir soğutucu geçişi) arasında kırılan bir kapak contası, sıkıştırma kaybına neden olabilir.
Triger Kayışı ve Zamanlama Zinciri İle İlgili Sorunlar
Bir diğer olası suçlu ise triger kayışı veya zamanlama zinciridir. Bu parça, eksantrik milini ve krank milini birbirine bağlar ve eksantrik milini döndürmekten sorumludur. Aracınızı hareket ettirmek için pistonların yukarı ve aşağı hareketini kontrol eder. Bu bileşen arızalandığı taktirde eksantrik mili düzgün çalışamaz. Dolayısı ile supapların açılıp kapanma zamanlaması etkilenir. Tüm silindirlerde meydana gelen düşük sıkıştırmanın nedeni, birkaç dişten ayrılan veya arızalı bir triger kayışı veya zamanlama zincirinden kaynaklanabilir.
Kompresyon testinin nasıl yapıldığına dair kapsamlı bir yazımızı aşağıdaki linkten okuyabilirsiniz.
Kompresyon Testi Nedir ve Nasıl Yapılır?
Dizel Motorlarda Düşük Sıkıştırma Belirtileri
İçten yanmalı motorlar benzinli ve dizel olmak üzere iki sınıfa ayrılır. Çalışma prensipleri aynı gibi gözükse de bazı ilginç farklılıkları ve her ikisinin de diğeri üzerinde bazı avantajları vardır.
Her iki motor da 4 zamanlı olarak çalışır. Emme, sıkıştırma, ateşleme ve egzoz... Ancak yakıtların ateşlenme sistemi biraz farklılık gösterir. Benzin kolay buharlaşan bir yakıt olduğu için hava ile etkili bir biçimde karışır ve ufak bir kıvılcım karışımın ateşlenmesi için yeterlidir. Dizel araçlar ise motorin olarak da bilinen mazot yakıtını kullanır ve hava ile etkili bir şekilde karışmaz. Ancak, eğer mazot yüksek sıcaklıktaki havaya püskürtülürse kendiliğinden yanma gerçekleşir.
Bu demek oluyor ki, benzinli motorlarda hava ile yakıtın önceden karışması gerekir. Dizel motorlarda ise hava ile yakıtın karışımı sadece ateşleme esnasında gerçekleşir. Bu sebepten dolayı dizel motorlarda buji yerine yakıt enjektörü kullanılır.
Benzinle çalışan motorların dizel motorlara göre daha sessiz ve daha az titreşimli çalıştığı herkes tarafından bilinir. Bunun sebebi, önceden hava ile karıştırılmış yakıtın daha iyi atomize olmasından kaynaklanır. Bu sayede pürüzsüz bir yanma işlemi gerçekleşir. Fakat dizel motorlarda yanma işlemi, yanma odasının herhangi bir yerinde kontrolsüzce gerçekleşebilir.
Dizel motorların pistonlarının üzerindeki oyuk kısmı fark etmişsinizdir. Sıkıştırma esnasında bu oyuk, havanın hızlı bir şekilde dönmesine ve enjekte edilen yakıtla havanın daha etkili bir şekilde karışmasına yardımcı olur.
Dizel motorlar, sadece havayı sıkıştırdıkları için sıkıştırma strokları daha yüksektir. Benzinli motorlarda ise hava-yakıt karışım hacminden dolayı böylesine yüksek miktardaki sıkıştırma stroku mümkün değildir. Yüksek sıkıştırma oranı, motor devrinin çok daha verimli çalışmasını sağlar. Bu da dizel motorların yakıt verimliliğine etki sağlayan faktörlerden biridir.
Aşırı titreşim ve ses sorununu azaltmak için dizel motorların benzinli motorlara göre daha dayanıklı tasarlanması gerekir. Bu nedenle, benzinli motorlar dizellere göre daha hafiftir.
Birçok kişinin merak ettiği bir soru var: "Eğer benzinle çalışan bir motora mazot koyarsak veya tam tersi halinde ne olur?"
Benzinle çalışan bir motorda mazotun ateşlenmesi mümkün değildir. Çünkü mazot benzine oranla daha az uçucudur ve hava ile düzgün bir şekilde karışmaz. Sonuç? Hiçbir şekilde ateşleme gerçekleşmez.
Dizel motora benzin koyduğunuz taktirde ise; yüksek sıkıştırma torkuna ve çok sıcak yanma odasına sahip bir motora uçucu bir yakıt püskürtmüş olursunuz. Bu da motor bileşenlerinin aşınmasına ve zarar görmesine yol açacaktır. Bu, her iki motorun da ciddi hasar görmesi demektir.
Hangi tür motora sahip olursanız olun, silindirlerde sıkıştırma gereklidir. Sıkıştırma oranı düşük olduğunda, bazı arıza belirtileri ortaya çıkmaya başlar. Şimdi, dizel motorların düşük sıkıştırma belirtilerine bir göz atalım.
Çalıştırma Sorunları
Motorun çalışmaması birkaç farklı nedenden kaynaklanabilir. Bunlardan biri de düşük sıkıştırmadır. Herhangi bir nedenden dolayı, silindirlerdeki hava yeterince sıkıştırılmazsa, motoru çalıştırmak için birkaç deneme yapmanız gerekebilir. Sıkıştırma çok düşükse motor hiç çalışmayabilir.
Beyaz Duman Çıkması
Dizel motorlarda yakıt bujiler ile ateşlenmez. Yakıtın ateşlenmesi, silindirlerdeki yüksek hava sıcaklığı ile sağlanır. Bu yüksek ısı seviyeleri, havanın yoğun basınç altında sıkıştırılmasıyla elde edilir.
Dizel motordan çıkan beyaz duman, genellikle, yanma odasında yeterli ısı olmaması nedeniyle yakıtın düzgün şekilde yanmadığı anlamına gelir. Düşük ısının ve zayıf ateşlemenin sebebi ise kompresyon kaybıdır.
Motorun Güç Kaybetmesi
Aracınız rampaları çıkarken güç kaybı yaşıyor ve zorlanıyorsa bu genellikle düşük sıkıştırmanın klasik bir işaretidir. Yanma odasındaki hava yeterince sıkıştırılmazsa, motor gücü ciddi anlamda düşebilir.
