Termostat Nedir? Termostat Nasıl Çalışır?

Arabalarda radyatör termostatı nedir? Termostat nasıl çalışır? Termostat arıza belirtileri ve kontrolleri.

Radyatör termostatı, motor ile radyatör arasında bulunan yaklaşık 2 inç çapında küçük bir parçadır. Görevi, soğutma suyu akışını kontrol etmek ve motor suyu sıcaklığını sabit tutmaktır. Bu sayede motorun aşırı ısınması önlenir.

Termostat soğutma suyunun çıkışı veya girişine yerleştirilir ve soğutma suyunun sıcaklığını belirli bir seviyede tutar. Maksimum motor performansını elde etmek için ideal soğutma suyu sıcaklığı 80-120 °C arasında olmalıdır (katalog değeri esas alınır). Dolayısıyla, motoru rejim sıcaklığına hemen çıkarabilmek için, soğutma suyu sıcaklığı düşük ise (motor soğuk iken) soğutma suyu radyatör içerisinden dolaştırılmaz ve motorun en kısa zamanda ısınması sağlanır. Sadece soğutma suyunun sıcaklığı arttığı zaman su radyatörden devridaim ettirilir. Termostat radyatör içerisinden devridaim edilen soğutma suyunun hacmini değiştirmek suretiyle soğutma suyunun sıcaklığını belirli bir aralık içerisinde tutar.

 

Termostat Çeşitleri

Vaks palet mekanik kontrollü, vaks palet elektronik kontrollü ve körüklü tip olmak üzere üç çeşit termostat vardır. Sıcaklık karşısında genleşme yöntemine göre sınıflandırılan termostatlardan soğutma sistemi içerisindeki basınç arttığı zaman daha az açılma kuvvetine sahip olan körüklü tipi şimdilerde daha az kullanılmaktadır.

 

Körüklü Tip Termostatlar

Bu tip termostatlar, mantar tipi bir supaba bağlı madeni bir körük ve bir de körük koruyucusundan oluşur. Körüğün içine düşük sıcaklıklarda buharlaşan bir sıvı konulmuş ve körük içindeki hava boşaltılmıştır. Motor soğuk olduğu zaman, körük içindeki vakum nedeni ile supap kapalı durur. Motor ısınıp, sıvı buharlaştığı zaman, bu buhar her tarafı kapalı olan körük içinde bir basınç yaratır. Bu basınç, körüğü şişirerek supabın açılmasına neden olur.

 

Termo-vaks pelet (Kutulu Tip Termostatlar)

Bazı termostatlarda sıvı yerine küçük bir kutu içeresine bir çeşit macun (vaks) doldurulmuştur. Bu macun ısı etkisi ile sıvılaşıp genleştiği zaman bir çubuğu yukarı doğru iter. Çubuk bir manivela koluna etki ederek, kelebek milini döndürür. Mile bağlı olan kelebek supap açılır. Bu madde soğuyarak büzüldüğü zaman supap üzerindeki yaylar yardımı ile çekilerek kapanır.

 

Termo-Vaks Palet (Elektronik Kontrollü Termostatlar)

Bu termostatlar günümüzün modern otomobillerinde kullanılmaktadır. Çalışma prensibi termo-vaks palet tipi termostatın aynısıdır. Isı etkisi ile genişleyen vaksı motordaki sıcak su etkisine ilaveten termostat içeresine yerleştirilmiş ısıtıcı rezistans yerleştirilmiştir. Termostat, soğutma suyu dağıtıcı distribütör muhafazası içeresinde bulunmaktadır. Distribütör muhafazası, soğutma suyunu büyük ve küçük soğutma devresine dağıtan dağıtım istasyonudur. Termostat içeresindeki ısıtıcı rezistans elektronik kontrol ünitesinden kumanda edilerek motorun performansına bağlı olarak ısıtılır ve termostatın açılması sağlanır. Bu durumda motorun ilgili yerlerine suyun gönderilmesi sağlanmış olur.

 

Termostatların Yapısı

Termostat bir gövde ve bir supaptan oluşur. Termostat supapları, mantar tipi veya kelebek tipi olmak üzere iki tür yapılmıştır.

1. Körük içinde, sıcaklık karşısında çabuk buharlaşan bir sıvı bulunur. Bu sıvı genleştiği zaman körük içinde yarattığı basınç, körüğü şişirir ve buna bağlı olan mantar tipi supabı açmak için iter (Körüklü tip).

2. Vaks kullanılmış termostatlarda, soğutma suyu sıcaklığı yükseldiğinde yardımcı bağlantı parçaları termostat supabını açar (Kutulu tip).

3. Vaks kullanılmış termostatlarda, soğutma suyu sıcaklığı yükseldiğinde ve elektronik kontrollü ısıtıcı rezistans ısındığında yardımcı bağlantı parçaları termostat supabını açar (Kutulu tip).

 

Termostat Nasıl Çalışır?

Motor çalışmadığı zamanlar termostat kapanarak soğutma sıvısının geçmesini engeller. Motor, sağlıklı çalışma sıcaklığına ulaşana kadar bu işlem devam eder. Motor sıcaklığı belirli bir ısının üzerine çıktığında termostat açık kalır ve soğutma sıvısının akmasına izin verir. Bu sıcaklık, aracın marka ve modeline göre kullanılan termostata göre değişiklik gösterebilir. Kimi araçta 89 °C kimisinde ise 93 °C olabilir.

Termostatın ortasında bulunan civa, sıcaklık arttıkça genleşmeye başlar. Ucundaki kapakçığı iter ve böylelikle suyun geçişine izin verir. Motor suyu soğumaya başladığında ise genleşme azalarak kapağı kapatır. Motorun sıcaklığını düzenlemek için basit ama etkili bir yoldur.

Termostat Kontrolleri

Termostatlar belli sıcaklık, derecelerinde açılacak şekilde yapılmıştır. Motorlarda kullanılan termostatlar 60 °C - 64 °C darasında bir sıcaklıkta açılmaya başlaması ve 77 °C de tamamen açılması gerekir. Günümüz motorlarında termostatlar 80 °C de açılmaya başlayıp 110 °C de tamamen açılır. Termostatlar motorun çalışma koşullarına ve kullanılacak antifrizin çeşidine göre seçilir.

Termostatı kontrol etmek için içi su dolu bir kap alınır. Termostat, kabın dibine değmeyecek şekilde iple veya tel ile asılır. Sonra kabın içindeki su ısıtılır. Diğer taraftan kabın içine yerleştirilen termometre ile de suyun sıcaklığı kontrol edilir. Su ısındığı zaman termostat açılması gerektiği sıcaklıktan 6 - 7°C kadar önce açılacak olursa veya suyun sıcaklığı termostatın açılması gereken sıcaklığı yaklaşık olarak 6 - 9°C geçtiği halde, supap açılmıyorsa, termostat bozuktur değiştirilmesi gerekir.

 

Termostat Arıza Belirtileri Nelerdir?

Motorlu araçların soğutma donanımında, önemli görevi olan termostatların belirli bir çalışma ömrü yoktur. Önceden hiçbir arıza belirtisi göstermez. Termostat supabı ve supabı çalıştıran diğer parçalar, genellikle çok yüksek ısı değişikliği, aşınmaya ve bükülmeye neden olacak değişik durumlarla karşı karşıya bulunur. Suyun içindeki pas, kir ve yabancı maddeler termostatların gerekli şekilde çalışmasını engeller. Herhangi bir nedenle fazla ısı, termostatı arızalandırabilir. Termostatlar herhangi bir nedenle arıza yaptıklarında genellikle açık olarak kalır. Çünkü supabın kapalı kalması körüğün içindeki vakum nedeni ile olmaktadır. Körük delinecek olursa, vakum ortadan kalkacağına göre, atmosferik basınç, körüğü şişirecek ve supabın daima açık kalmasını sağlayacaktır. Bu nedenle, termostat motorun fazla ısınmasına hemen hemen hiç neden olmaz. Termostatın arızalanması, özellikle kış aylarında, motorun normal çalışma sıcaklığına kadar ısınmasına neden olur.